素s ù 书sh ū 全qu án 文w én原yu án 始sh ǐ 章zh ān ɡ 第d ì 一y ī夫f ū 道d ào 、德d é、仁r én 、义y ì、 礼l ǐ 五w ǔ 者zh ě， 一y ī 体t ǐ 也y ě。
道d ào 者zh ě，人r én 之zh ī 所su ǒ 蹈d ǎo ，使sh ǐ 万w àn 物w ù 不b ù 知zh ī 其qí 所su ǒ 由y óu ；德d é 者zh ě，人r én 之zh ī 所su ǒ 得d é，使sh ǐ 万w àn 物w ù 各ɡě 得d é 其qí 所su ǒ 欲y ù；仁r én 者zh ě，人r én 之zh ī 所su ǒ 亲q īn ，有y ǒu 慈c í 惠hu ì 恻c è 隐y ǐn 之zh ī 心x īn ，以y ǐ 遂su ì 其qí生sh ēn ɡ 成ch én ɡ；义y ì 者zh ě，人r én 之zh ī 所su ǒ 宜y í，赏sh ǎn ɡ 善sh àn 罚f á 恶è，以y ǐ 立l ì 功ɡōn ɡ 立l ì 事sh ì；礼l ǐ 者zh ě，人r én 之zh ī 所su ǒ 履l ǚ，夙s ù 兴x ìn ɡ 夜y è 寐m èi ，以y ǐ 成ch én ɡ 人r én 伦l ún 之zh ī 序x ù。
夫f ū 欲y ù 为w èi 人r én 之zh ī 本b ěn，不b ù 可k ě 无w ú 一y ī 焉y ān 。
贤xi án 人r én 君j ūn 子z ǐ，明m ín ɡ 于y ú盛shèng 衰shuāi 之zh ī 道d ào ，通t ōn ɡ 乎h ū 成ch én ɡ 败b ài 之zh ī 数sh ù，审sh ěn 乎h ū 治zh ì 乱lu àn 之zh ī 势sh ì，达d á 乎h ū 去q ù 就ji ù 之zh ī 理l ǐ，故ɡù 潜qi án 居j ū 抱b ào 道d ào ，以y ǐ 待d ài 其qí 时sh í。
若ruò 时sh í 至zh ì 而ér 行xíng，则z é 能n én ɡ 极j í 人r én 臣ch én 之zh ī 位w èi ；得d é 机j ī 而ér 动d òn ɡ，则z é 能n én ɡ 成ch én ɡ 绝ju é 代d ài 之zh ī 功ɡōn ɡ；如r ú 其qí 不b ù 遇y ù，没mò 身sh ēn 而ér 已y ǐ。
是sh ì 以y ǐ 其qí 道d ào 足z ú 高ɡāo ，而ér 名m ín ɡ 垂chu í 于y ú 后h òu 代d ài 。
正zh èn ɡ 道d ào 章zh ān ɡ 第d ì 二èr德d é 足z ú 以y ǐ 怀hu ái 远yu ǎn ，信x ìn 足z ú 以y ǐ 一y ī 异y ì，义y ì 足z ú 以y ǐ 得d é 众zh òn ɡ，才c ái 足z ú 以y ǐ 鉴ji àn 古ɡǔ，明m ín ɡ 足z ú 以y ǐ 照zh ào 下xi à，此c ǐ 人r én 之zh ī 俊j ùn 也y ě； 行xíng 足z ú 以y ǐ 为wéi 仪y í 表bi ǎo，智zh ì 足z ú 以y ǐ 决ju é 嫌xi án 疑y í，信x ìn 可k ě 以y ǐ 使sh ǐ 守sh ǒu 约yu ē，廉li án 可k ě 以y ǐ 使sh ǐ 分f ēn 财c ái ，此c ǐ 人r én 之zh ī 豪h áo 也y ě； 守sh ǒu 职zh í 而ér 不b ù 废f èi ，处ch ù 义y ì 而ér 不b ù 回hu í，见ji àn 嫌xi án 而ér 不b ù 苟gǒu 免mi ǎn ，见ji àn 利l ì 而ér 不b ù 苟gǒu 得d é，此c ǐ 人r én之zh ī 杰ji é 也y ě。
求qi ú 人r én 之zh ī 志zh ì 章zh ān ɡ 第d ì 三s ān绝ju é 嗜sh ì 禁j ìn 欲y ù，所su ǒ 以y ǐ 除ch ú 累lèi ；抑y ì 非f ēi 损s ǔn 恶è，所su ǒ 以y ǐ 让r àn ɡ 过guò； 贬bi ǎn 酒ji ǔ 阙jué 色s è，所su ǒ 以y ǐ 无w ú 污w ū；避b ì 嫌xi án 远yu ǎn 疑y í，所su ǒ 以y ǐ 不b ù 误w ù； 博b ó 学xu é 切qi ē 问w èn ，所su ǒ 以y ǐ 广ɡu ǎn ɡ 知zh ī；高ɡāo 行xíng 微w ēi 言y án ，所su ǒ 以y ǐ 修xi ū 身sh ēn ；恭ɡōn ɡ 俭ji ǎn 谦qi ān 约yu ē，所su ǒ 以y ǐ 自z ì 守sh ǒu ；深sh ēn 计j ì 远yu ǎn 虑l ǜ，所su ǒ 以y ǐ 不b ù 穷qi ón ɡ；亲q īn 仁r én 友y ǒu 直zh í，所su ǒ 以y ǐ 扶f ú 颠di ān ；近j ìn 恕sh ù 笃d ǔ 行xíng ，所su ǒ 以y ǐ 接ji ē 人r én ；任r én 材c ái 使sh ǐ 能n én ɡ，所su ǒ 以y ǐ 济j ǐ 物wù；瘅d ān 恶è 斥ch ì 谗ch án ，所su ǒ 以y ǐ 止zh ǐ 乱lu àn ；推tu ī 古ɡǔ 验y àn 今j īn ，所su ǒ 以y ǐ 不b ù 惑hu ò；先xi ān 揆ku í 后h òu 度duó，所su ǒ 以y ǐ 应y īn ɡ 卒ｃù；设sh è 变bi àn 致zh ì 权qu án ，所su ǒ 以y ǐ 解ji ě 结ji é；括ku ò 囊n án ɡ 顺sh ùn 会hu ì，所su ǒ 以y ǐ 无w ú 咎ji ù；橛ju é 橛ju é 梗ɡěn ɡ 梗ɡěn ɡ，所su ǒ 以y ǐ 立l ì 功ɡōn ɡ；孜z ī 孜z ī 淑sh ū 淑sh ū，所su ǒ 以y ǐ 保b ǎo终zh ōn ɡ。
本b ěn 德d é 宗z ōn ɡ 道d ào 章zh ān ɡ 第d ì 四s ì夫f ū 志zh ì， 心x īn 笃d ǔ 行xíng 之zh ī 术sh ù：长ch án ɡ 莫m ò 长ch án ɡ 于y ú 博b ó 谋m óu ，安ān 莫m ò 安ān 于y ú 忍r ěn 辱r ǔ，先xi ān 莫m ò先xi ān 于y ú 修xi ū 德d é，乐l è 莫m ò 乐l è 于y ú 好hào 善sh àn ，神sh én 莫m ò 神sh én 于y ú 至zh ì 诚ch én ɡ，明m ín ɡ 莫m ò 明m ín ɡ 于y ú 体t ǐ 物w ù，吉j í 莫m ò 吉j í 于y ú 知zh ī 足z ú，苦k ǔ 莫m ò 苦k ǔ 于y ú 多du ō 愿yu àn ，悲b ēi 莫m ò 悲b ēi 于y ú 精j īn ɡ 散s ǎn ，病b ìn ɡ 莫m ò 病b ìn ɡ 于y ú 无w ú常ch án ɡ，短du ǎn 莫m ò 短du ǎn 于y ú 苟ɡǒu 得d é，幽y ōu 莫m ò 幽y ōu 于y ú 贪t ān 鄙b ǐ，孤ɡū 莫m ò 孤ɡū 于y ú 自z ì 恃sh ì，危w ēi 莫m ò 危w ēi 于y ú 任r én 疑y í，败b ài 莫m ò 败b ài 于y ú 多du ō 私s ī。