《中庸》全篇天ti ān命m ìng 之zh ī谓w èi性x ìng;率l ǜ性x ìng之zh ī谓w èi道d ào;修xi ū道d ào 之zh ī 谓w èi 教ji ào。
道d ào 也y ě 者zh ě不b ù 可k ě 须x ū 臾y ú离l í也y ě;可k ě离l í,非f ēi道d ào也y ě。
是sh ì故g ù君j ūn子z ǐ戒ji è慎sh èn乎h ū其q í 所su ǒ不b ù睹d ǔ,恐k ǒng惧j ù乎h ū其q í所su ǒ不b ù闻w én。
莫m ò见ji àn乎h ū隐y ǐn ,莫m ò显xi ǎn乎h ū微w ēi 。
故g ù君j ūn 子z ǐ慎sh èn 其q í独d ú也y ě。
喜x ǐ、怒n ù、哀āi、乐l è之zh ī未w èi发f ā,谓w èi 之zh ī中zh ōng 。
发f ā而ér 皆ji ē 中zh ōng 节ji é,谓w èi 之zh ī 和h é。
中zh ōng 也y ě者zh ě,天ti ān下xi à之zh ī大d à本b ěn也y ě。
和h é也y ě者zh ě,天ti ān下xi à之zh ī 达d á道d ào也y ě。
致zh ì中zh ōng和h é,天ti ān地d ì位w èi焉y ān,万w àn物w ù育y ù焉y ān。
仲zh òng尼n í曰yu ē:“君j ūn 子z ǐ,中zh ōng 庸y ōng ;小xi ǎo 人r én ,反f ǎn 中zh ōng庸y ōng 。
君j ūn子z ǐ之zh ī中zh ōng庸y ōng也y ě,君j ūn子z ǐ而ér时sh í中zh ōng。
小xi ǎo 人r én之zh ī中zh ōng庸y ōng也y ě,小xi ǎo人r én而ér无w ú忌j ì惮d àn也y ě。
”子z ǐ曰yu ē:“中zh ōng庸y ōng其q í至zh ì矣y ǐ乎h ū!民m ín鲜xi ǎn能n éng久ji ǔ矣y ǐ。
”子z ǐ曰yu ē:“道d ào 之zh ī不b ù行x íng 也y ě,我w ǒ知zh ī之zh ī矣y ǐ:知zh ī者zh ě 过gu ò之zh ī;愚y ú者zh ě不b ù及j í也y ě。
道d ào之zh ī不b ù 明m íng 也y ě,我w ǒ 知zh ī 之zh ī矣y ǐ:贤xi án 者zh ě过gu ò之zh ī;不b ú肖xi ào者zh ě不b ù及j í也y ě。
人r én莫m ò不b ù饮y ǐn食sh í也y ě。
鲜xi ǎn能n éng知zh ī味w èi也y ě。
”子z ǐ曰yu ē:“道d ào 其q í不b ù行x íng矣y ǐ夫f ū。
”子z ǐ曰yu ē:“舜sh ùn其q í大d à知zh ī也y ě与y ǔ!舜sh ùn好h ǎo问w èn以y ǐ好h ǎo 察ch á迩ěr言y án 。
隐y ǐn 恶è而ér 扬y áng 善sh àn 。
执zh í其q í 两li ǎng 端du ān ,用y òng 其q í中zh ōng于y ú民m ín。
其q í斯s ī以y ǐ为w éi舜sh ùn乎h ū!”子z ǐ曰yu ē:”人r én 皆ji ē曰yu ē‘予y ǔ知zh ī’,驱q ū而ér纳n à诸zh ū 罟g ǔ擭hu ò陷xi àn阱j ǐng 之zh ī中zh ōng,而ér莫m ò 之zh ī 知zh ī 辟p ì 也y ě。
人r én皆ji ē 曰yu ē‘予y ǔ知zh ī’,择z é乎h ū中zh ōng庸y ōng,而ér 不b ù能n éng 期q ī月yu è守sh ǒu也y ě。
” 子z ǐ曰yu ē:“回hu í之zh ī为w éi 人r én 也y ě:择z é乎h ū中zh ōng 庸y ōng,得d é一y ì善sh àn,则z é拳qu án拳qu án 服f ú膺y īng,而ér 弗f ú失sh ī之zh ī矣y ǐ。
”子z ǐ曰yu ē:“天ti ān 下xi à国gu ó家ji ā,可k ě均j ūn 也y ě;爵ju é禄l ù,可k ě辞c í也y ě;白b ái刃r èn,可k ě蹈d ǎo 也y ě;中zh ōng 庸y ōng 不b ù可k ě能n éng 也y ě。
”子z ǐ路l ù问w èn强qi áng。
子z ǐ曰yu ē,“南n án 方f āng之zh ī强qi áng 与y ǔ,北b ěi 方f āng之zh ī强qi áng 与y ǔ,抑y ì而ér 强qi áng 与y ǔ?寞m ò 柔r óu以y ǐ教ji ào ,不b ù报b ào无w ú道d ào,南n án方f āng之zh ī强qi áng也y ě。
君j ūn子z ǐ居j ū之zh ī。
衽r èn 金j īn革g é,死s ǐ而ér 不b ù 厌y àn ,北b ěi 方f āng 之zh ī强qi áng 也y ě。
而ér 强qi áng者zh ě居j ū之zh ī。
故g ù君j ūn子z ǐ和h é而ér 不b ù流li ú;强qi áng 哉z āi 矫ji ǎo 。
中zh ōng立l ì而ér不b ù倚y ǐ;强qi áng哉z āi 矫ji ǎo。
国gu ó有y ǒu 道d ào ,不b ù 变bi àn塞s ài焉y ān ;强qi áng 哉z āi 矫ji ǎo 。
国gu ó 无w ú道d ào ,至zh ì死s ǐ不b ù变bi àn;强qi áng哉z āi矫ji ǎo。
”子z ǐ曰yu ē:“素s ù隐y ǐn ,行x íng怪gu ài,后h òu世sh ì有y ǒu述sh ù焉y ān:吾w ú弗f ú为w éi 之zh ī矣y ǐ。
君j ūn 子z ǐ遵z ūn 道d ào而ér 行x íng ,半b àn 涂t ú而ér 废f èi :吾w ú弗f ú 能n éng 已y ǐ矣y ǐ。
君j ūn 子z ǐ依y ī乎h ū 中zh ōng庸y ōng。
遯g ān世sh ì不b ú见ji àn知zh ī而ér 不b ù悔hu ǐ:唯w éi圣sh èng者zh ě能n éng之zh ī。
”君j ūn子z ǐ之zh ī道d ào,费f èi 而ér隐y ǐn。
夫f ū妇f ù之zh ī愚y ú,可k ě以y ǐ与y ǔ之zh ī 焉y ān,及j í其q í至zh ì也y ě,虽su ī圣sh èng人r én 亦y ì有y ǒu 所su ǒ 不b ù知zh ī焉y ān 。
夫f ū妇f ù之zh ī不b ú肖xi ào ,可k ě以y ǐ 能n éng行x íng 焉y ān,及j í其q í至zh ì也y ě,虽su ī 圣sh èng 人r én 亦y ì有y ǒu所su ǒ 所su ǒ不b ù能n éng焉y ān。
天ti ān地d ì之zh ī大d à也y ě,人r én 犹y óu有y ǒu所su ǒ憾h àn。
故g ù君j ūn 子z ǐ语y ǔ大d à,天ti ān下xi à莫m ò能n éng载z ǎi焉y ān,语y ǔ小xi ǎo,天ti ān 下xi à莫m ò能n éng破p ò焉y ān。
诗sh ī云y ún:“鸢yu ān飞f ēi 戾l ì天ti ān;鱼y ú跃yu è于y ú渊yu ān。